Het Zeigarnik-effect

Wie zegt u? Bluma Zeigarnik om precies te zijn. Deze gestaltpsycholoog van Litouwse afkomst zat in 1927 samen met een stel vrienden in een koffiehuis in Wenen. Ze bestelden een aantal keren, waarbij het Zeigarnik opviel dat de ober hun bestelling geen enkele keer opschreef. Nadat de rekening was betaald en de groep het koffiehuis had verlaten, ging ze terug. Toen ze de ober naar zijn werkwijze vroeg, bleek dat hij zich niet meer kon herinneren welke drankjes door Zeigarnik en haar vrienden waren besteld.

Een mogelijke verklaring hiervoor is dat het brein onderscheid maakt tussen openstaande en afgesloten ‘bestanden’. Toen de rekening eenmaal was betaald, kon de ober dit bestand als gesloten beschouwen en vergeten. Dingen die we nog niet hebben afgerond, blijken we dubbel zo goed te onthouden als dingen die we hebben afgerond. Dit fenomeen wordt het Zeigarnik-effect genoemd.

We zijn geneigd om moeilijke, omvangrijke of creatieve taken voor ons uit te schuiven. Dit kun je vermijden door van het Zeigarnik-effect gebruik te maken en enkele dagen voor je echt aan de slag moet, een ‘bestand’ van de betreffende taak aan te maken. In de praktijk betekent dit dat je zo’n 20 minuten over je komende taak nadenkt en het daarna laat rusten om je onderbewuste zijn werk te laten doen. Wanneer je dan echt aan het werk gaat, kun je gerichter denken en komen de ideeën veel makkelijker.

Zo werkt het voor mij ook bij het schrijven van een stuk. Vaak plopt er een onderwerp op waar ik iets over wil schrijven (of lees ik een boek als ‘Nooit meer te druk’ van Tony Crabbe die schrijft over het Zeigarnik-effect ;-)). Dan open ik een bestand, en schrijf ik daar mijn initiële gedachten in op. Dat bestand laat ik open staan, en vul ik aan tot het moment dat ik het stuk daadwerkelijk ga schrijven. Daar wordt het vaak ‘rijper’ van. Op deze manier laat ik mijn brein vast warmlopen voor een probleem waarvan ik weet dat ik er in de aankomende dagen een oplossing voor wil vinden.

Net als met alles in het leven, heeft het Zeigarnik-effect ook een minder positieve kant. Open bestanden vragen aandacht, aandacht die mentale energie kost, wat ten koste gaat van je denkkracht. Open bestanden kunnen van je brein een rommelig geheel maken. Zeigarnik dus met mate, wat eigenlijk ook weer geldt voor alles in het leven ;-).